Ocena zagrożenia wybuchem

Ocena zagrożenia wybuchem jest procesem oceny ryzyka wystąpienia wybuchu w obiektach, w których może dojść do powstania atmosfery wybuchowej lub do uwolnienia substancji łatwopalnych. Celem takiej oceny jest zapewnienie, że obiekt i jego działalność są odpowiednio zabezpieczone przed ryzykiem wybuchu, co obejmuje zarówno środki zapobiegawcze, jak i organizację działań w przypadku zagrożenia.

Podstawa prawna

1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz.U. 2010 nr 138 poz. 931 z późn. zm.)
2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 Nr 109, poz. 719 z późn. zm.)
3. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1225 z późn. zm.)
4. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 1991 Nr 81 poz. 351 z późn. zm.)
5. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm.)
6. Dyrektywa 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie poprawy ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, którzy mogą być narażeni na ryzyko związane z atmosferami wybuchowymi (tzw. dyrektywa ATEX) – wprowadza regulacje dotyczące obszarów zagrożonych wybuchem i nakłada obowiązek oceny ryzyka wybuchu, a także dostosowania miejsc pracy do wymagań zapobiegania wybuchom.

Obowiązek oceny zagrożenia wybuchem

1. Obowiązki pracodawcy

• Identyfikacji i oceny zagrożeń wybuchem – pracodawca powinien przeprowadzić dokładną ocenę ryzyka, uwzględniając wszystkie miejsca, w których mogą występować substancje łatwopalne (np. gazy, pyły, opary cieczy). Ocena musi obejmować także możliwość powstania atmosfery wybuchowej w wyniku określonych procesów technologicznych.
• Podziału obiektu na strefy zagrożenia wybuchem – w wyniku oceny ryzyka wybuchu należy wyznaczyć strefy zagrożenia wybuchem, czyli obszary, w których występuje konkretne ryzyko powstania atmosfery wybuchowej. Podział ten musi być zgodny z normami, które określają klasyfikację stref (np. ATEX).
• Opracowania dokumentacji – na podstawie oceny zagrożenia wybuchem, pracodawca jest zobowiązany do opracowania dokumentu oceny ryzyka wybuchu, który zawiera m.in. opis stref wybuchowych, identyfikację potencjalnych źródeł zapłonu, plan ochrony przed wybuchem, a także instrukcje dotyczące pracy w takich strefach.

2. Ocena ryzyka wybuchu

• Analizę procesów technologicznych, które mogą powodować powstawanie atmosfery wybuchowej.
• Określenie miejsc, gdzie mogą wystąpić atmosfery wybuchowe – zazwyczaj są to miejsca, w których gromadzą się łatwopalne gazy, pary cieczy lub pyły (np. magazyny substancji chemicznych, laboratoria, hale produkcyjne).
• Identyfikację potencjalnych źródeł zapłonu – mogą to być np. instalacje elektryczne, urządzenia mechaniczne, urządzenia grzewcze, iskry, ciepło, światło czy ładunki elektrostatyczne.
• Określenie klasy i kategorii stref zagrożenia wybuchem – klasyfikacja stref wybuchowych jest oparta na normach ATEX i zależy od rodzaju zagrożenia oraz częstotliwości jego występowania.

3. Dokumentacja oceny zagrożenia wybuchem

• Podział na strefy wybuchowe – klasyfikacja obiektów w zależności od stopnia zagrożenia (np. strefa 0, 1, 2 dla gazów i strefa 20, 21, 22 dla pyłów).
• Opis zagrożeń i potencjalnych źródeł zapłonu.
• Zalecenia dotyczące środków ochrony – określenie odpowiednich zabezpieczeń, takich jak instalacje wentylacyjne, systemy detekcji gazów, wyłączniki przeciwwybuchowe, odpowiednie materiały budowlane.
• Procedury pracy w strefach zagrożonych wybuchem – m.in. zasady użytkowania urządzeń w strefach wybuchowych, oznakowanie stref wybuchowych, szkolenie pracowników.
• Zalecenia dotyczące kontroli i monitoringu – procedury okresowych inspekcji, testów i konserwacji urządzeń przeciwpożarowych i przeciwwybuchowych.

4. Obowiązki po przeprowadzeniu oceny

• Zastosować środki ochrony przeciwwybuchowej – dostosowanie urządzeń, instalacji, a także organizacji pracy w obiektach zagrożonych wybuchem.
• Przeprowadzać regularne aktualizacje oceny zagrożenia wybuchem – w przypadku wprowadzenia zmian w technologii, procedurach pracy, w instalacjach, ocena powinna być aktualizowana.